Arane Pagawean (Nama Pekerjaan) Bahasa Jawa dan Artinya

Nama pekerjaan atau sebutan pekerjaan dalam Bahasa Jawa memiliki istilah atau sebutan tersendiri. Nama pekerjaan disebut sebagai arane pagawean. Arane pagawean ini berisi daftar bagaimana kita menyebut nama-nama pekerjaan dalam kawruh Basa Jawa. 

Agar lebih jelas dan mudah dipahami, berikut disajikan arane pegawean disertai pengertiannya dalam Bahasa Jawa serta artinya di dalam Bahasa Indonesia. 

Arane Pagawean

Berikut daftar arane pegawean ing Basa Jawa:

1. ALGOJO: tukang midana pati/ sebutan bagi orang yang mengeksekusi pidana mati.
2. AJUDAN: sing ngawal presiden utawa pejabat/ sebutan bagi orang yang mengawal presiden atau pejabat.
3. APOTEKER: ahli ngracik obat ing apotek/ ahli peracit obat di apotek.
4. ARSITEK: ahli ngrancang bangunan/ ahli yang merancang bangunan.
5. BABU: rewange bale seomah/ orang yang membantu di rumah atau asisten rumah tangga.
6. BAJAG: rampok, begal, durjana ing segara/ perompak yang ada di lautan.
7. BAKUL: gaweyane dodolan barang sarana cilik-cilik/ pekerjaannya jualan berbagai barang kecil-kecilan.
8. BATUR: wong sing gaweyane ngrewangi wong/ orang yang pekerjaannya membantu orang lain.
9. BEGAL: wong sing gaweane ngrebut barange wong liya/ orang yang pekerjaannya merebut barang orang lain.
10. BLANDONG: tukang nebang kayu/ tukang penebang kayu.

11. BLANTIK: bakul kewan rajakaya/ penjual hewan ternak.
12. BURUH: nyambut gawe golek upah/ bekerja mencari upah.
13. CANTRIK: abdi ngiras muride pandhita/ pembantu yang ikut jadi murid guru.
14. CARIK: wakil lurah utawa juru tulis ing kalurahan/ juru tulis di kelurahan.
15. DHALANG: tukang nglakokake utawa ngeritakake wayang/ orang yang menjalankan atau menceritakan wayang.
16. DHOKTER: gaweyane nambani wong lara/ pekerjaannya mengobati orang sakit.
17. EMBAN: tukang momong ing kraton/ orang yang pekerjaannya mengasuh di keraton.
18. EMPU: tukang gawe gaman (keris/ tombak)/ orang yang pekerjaannya membuat senjata seperti keris atau tombak.
19. GAMEL: tukang ngopeni jaran/ orang yang pekerjaanya merawat jaran.
20. GANDHEK: tukang nglantarake dhawuh ratu utawa utusane ratu/ orang yang menyampaikan perintah ratu atau suruhan ratu.

21. GEMBLAK: tukang gawe barang saka kuningan/ orang yang pekerjaannya membuat barang dari kuningan.
22. GERJI: gaweyane jahit klambi/ pekerjaannya menjahit pakaian.
23. GERMA: tukang mbeburu utawa mbebedhak kewan ing alas/ orang yang pekerjaannya berburu hewan di hutan.
24. GURU: gaweyane mulang muruk marang muride/ pekerjaannya mengajari murid.
25. JAGAL: gaweyane mbeleh rajakaya/ pekerjaannya menyembelih hewan ternak.
26. JLAGRA: tukang gawe barang natah watu/ orang yang pekerjaannya membuat barang dari batu.
27. JURAGAN: saudagar sing nguwasani pakaryan/ saudagar yang menguasai pekerjaan.
28. JURU BASA: ahli medharake basa liya utawa manca/ ahli menerjemahkan bahasa lain atau bahasa mancanegara.
29. JURU DANG: tukang adang/ orang yang pekerjaannya memasak.
30. JURU KUNCI: tukang njaga utawa ngrawat pasareyan/ orang yang pekerjaannya menjaga atau merawat makam atau pekuburan.

31. JURU NUJUM: tukang ngramal/ orang yang pekerjaannya meramal.
32. JURU MUDHI: tukang nglakoake kapal/ orang yang mengemudikan kapal.
33. JURU TAMBANG: tukang nglakoake prau cilik/ orang yang mengemudikan perahu kecil.
34. JURU SILEM: tukang nyilem ing segara/ orang yang menyelam di lautan.
35. JURU SUNGGING: tukang nggambar utawa nglukis/ orang yang pekerjaannya menggambar atau melukis.
36. JURU TERGING: tukang nglakoake motor mabur/ orang yang mengemudikan pesawat terbang.
37. JURU TULIS: tukang nulis utawang ngetik ing kantor/ orang yang pekerjaannya menulis atau mengetik di kantor.
38. KEMASAN: tukang gawe barang saka emas utawa inten/ orang yang membuat barang dari emas atau intan.
39. KOKI: tukang masak utawa olah-olah ing restoran/ orang yang pekerjaannya memasak di restoran.
40. KONDHEKTUR: tukang narik utawa mriksa karcis bis utawa sepur/ orang yang menarik atau memeriksa karcis bus atau kereta.

41. KUNDHI: tukang gawe gerabah/ orang yang pekerjaannya membuat gerabah.
42. KUSIR: tukang nglakokake dhokar utawa kreta/ orang yang pekerjaannya menjalankan dokar atau delman.
43. KYAI: ahli babagan agama Islam/ ahli dalam hal agama Islam.
44. MADHAHARAN: tukang olah-olah/ orang yang pekerjaannya memasak.
45. MAKELAR: tukang nglantarake doltinuku/ orang yang menjadi perantara jual beli.
46. MALANG: wong sing dadi polisi desa/ orang yang menjadi pengamanan desa.
47. MANDHOR: wong sing dadi pangarepe kuli/ orang yang mengoordiasi kuli.
48. MERBOT: punggawa masjid/ penjaga masjid.
49. MRANGGI: tukang gawe adah keris/ orang yang pekerjaannya membuat tempat keris.
50. NIYAGA/ WIYAGA: tukang nabuh gamelan/ orang yang pekerjaannya memainkan gamelan.

51. PACALANG: prajurit gaweane nglutakae utowo nametake lakune musuh/ prajurit yang bekerja mematai-matai musuh.
52. PAKATHIK: tukang nuntun jaran/ orang yang pekerjaannya menuntun kuda.
53. PALAYANG: tukang ngeterake laying/ orang yang pekerjaannya mengantarkan surat.
54. PANDHE: tukang gawe barang wesi/ orang yang pekerjaannya membuat barang dari besi.
55. PANEGAR: tukang ngajari jaran/ orang yang mengajari atau melatih kuda.
56. PANGOBENG: wong kang buruh ngobeng (mbathik)/ orang yang pekerjaannya sebagai buruh membuat batik.
57. PASINDHEN: wong kang nyindheni mbarengi nembang gamelan/ orang yang pekerjaannya menyanyi bersamaan dengan gamelan.
58. PRAJURIT: wong sing pagaweane bela negara/ orang yang pekerjaannya membela negara.
59. SARAWEDI: tukang adol utowo nggosok inten berleyan/ orang yang pekerjaannya menjual atau membuat intan berlian.
60. SAYANG: tukang gawe barang tembaga/ orang yang pekerjaannya membuat barang dari tembaga.

61. SEKATER: tukang naksir (nawarake) ing pagadhean/ orang yang pekerjaannya memperkirakan barang di pegadaian.
62. SINOMAN: wong nom-noman sing gaweane laden/ orang-orang muda yang pekerjaannya membantu (saat hajatan).
63. SRATI: tukang ngrumat utawa ngupakara gajah/ orang yang pekerjaannya memelihara gajah.
64. UNDHAGI: tukang gawe bekakas kayu/ orang yang pekerjaannya membuat perabot dari kayu.

Referensi:

  • Anwari, Budi. 2020. Baboning Pepak Basa Jawa. Sidoarjo: Genta Group Production.
  • Nuraini. 2021. Pepak Basa Jawa Lengkap. Surakarta: Lingkar Media.

*Penulis: Hasna Wijayati